Jak ocenić jakość wykonania podobrazia?

Podobrazie to podkład malarski, czyli zagruntowana deska lub płótno rozpięte na drewnianej ramie. Od jego jakości zależy przyczepność farby, a w efekcie trwałość obrazu. Rzecz wydaje się niezwykle prosta. Okazuje się jednak, że wykonanie tej prostej konstrukcji wymaga fachowej wiedzy i doświadczenia. Podpowiadamy, na co zwrócić uwagę, aby bezbłędnie ocenić jakość wykonania podobrazia.

Do rzetelnej oceny jakości konkretnego podobrazia, nieodzowna jest znajomość jego budowy. 

Z jakich elementów składa się podobrazie?

Historycznie wcześniejsze były podobrazia w postaci zagruntowanej deski. Dopiero w XVII w. podobrazie płócienne stało się dominującym podkładem malarskim. Podobrazie płócienne składa się z dwóch podstawowych elementów:

• rama – inaczej nazywana krosnem malarskim, to cztery drewniane listwy, które w klasycznej wersji są połączone na wpusty, ale nie klejone (blejtram klasyczny) lub z narożnikami sklejonymi na stałe (niby-rama) – sklejanie rogów można zastosować przy mniejszych formatach, takich, jak podobrazie 24x30, w których ryzyko zwiotczenia płótna jest niewielkie,
• płótno – najczęściej jest to płótno lniane (zdarza się też konopne, bawełniane, a nawet jedwabne), które zostało poddane zabiegom wyrównywania, a następnie przeklejone (zaimpregnowane rzadkim klejem kostnym, żelatyną lub klejem króliczym) i zaciągnięte gruntem malarskim.

Na każdym etapie produkcji można popełnić wiele błędów, które będą rzutowały na proces malowania obrazu, a przede wszystkim na jego trwałość.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze płóciennego podkładu malarskiego?

Ocena jakości przygotowania płótna i określenie zastosowanych preparatów to dość trudne zadanie, wymagające skomplikowanych analiz, na których wykonanie możemy nie mieć czasu i możliwości przy zakupie blejtramu. Na szczęście aż tak szczegółowe badanie zazwyczaj nie jest konieczne. Przy dobrej jakości wyrobach producenci podają szczegółową specyfikację. Z kolei oględziny technicznej strony wykonania krosna oraz sposobu naciągnięcia płótna pozwoli nam szybko zorientować się, z jakiej jakości podobraziem mamy do czynienia. Oceniając podobrazie, należy zwrócić uwagę na następujące szczegóły:

• proste i masywne krosna – listwy krosna powinny być wolne od sęków, proste i dość masywne: krzywe krosna nie dadzą się naprostować po namalowaniu obrazu, a krosna wykonane ze zbyt delikatnych listew mogą łatwo ulec uszkodzeniu lub odkształceniu pod wpływem wilgoci – masywność krosien ma szczególne znaczenie przy większych formatach, takich jak podobrazia 100x70 i większe,
• poprzeczki i kliny – szczególnie duże krosna powinny mieć poprzeczki, które poprawiają stabilność i zapobiegają odkształcaniu się – z kolei kliny bardzo przydają się do napinania płótna i odpowiedniej stabilizacji, a ich obecność świadczy o tym, że krosno nie jest sklejone i można je regulować,
• frezowanie i fazowanie listew krosna – krosno powinno być zbudowane z listew o fazowanych (załamanych) krawędziach, które nie będą po wewnętrznej stronie podbijały się przez płótno – z kolei odpowiednie frezowanie przedniej strony listew sprawia, że płótno styka się z drewnem tylko na samym brzegu krosna (nawet przy silnym dociśnięciu pędzla),
• skład płótna – nie brakuje zwolenników tezy, że tylko jednoskładnikowe, naturalne płótna bawełniane czy lniane nadają się na podobrazia – na rynku dostępne są płótna z surowców naturalnych z domieszką włókien syntetycznych, które są mocne i trwałe, ale niezbyt wysoko cenione przez zaawansowanych malarzy,
• grubość płótna – im płótno na podobraziu jest grubsze, tym lepiej: materiał cienki jak papier najczęściej świadczy o niskiej jakości użytego płótna, o braku dostatecznego przeklejenia i najczęściej tylko jednej warstwie gruntu,
• kolor płótna – najczęściej jest biały od koloru gruntu, ale można też spotkać płótna przeklejone, ale niezagruntowane, które mają naturalną, brązową barwę – bardziej uniwersalne są płótna białe, ale część artystów ceni sobie urodę surowego płótna.

Wybierając podobrazia malarskie, warto kierować się zasadą złotego środka, czyli kompromisem pomiędzy jakością i ceną. Nie zawsze warto inwestować w najdroższe produkty w swojej klasie: do szybkich wprawek i testów, do ćwiczenia techniki i innych zastosowań, których efekty nie muszą odznaczać się trwałością, wystarczą najtańsze podobrazia. Pomimo bardzo bogatej oferty wymiarowej gotowych podobrazi, zdarzają się sytuacje, w których będziemy zmuszeni wykonać samodzielnie lub zlecić wykonanie krosna i naciągnąć na nie płótno. Mowa o podobraziach o nietypowych kształtach (sześciennych, trójkątnych, nieregularnych) i niestandardowych rozmiarach, np. bardzo szerokie i niskie albo odwrotnie: bardzo wysokie i wąskie.