Jak zacząć przygodę z kaligrafią?
Najlepszym początkiem przygody z kaligrafią są lekcje u doświadczonego nauczyciela. W ten sposób wyrobimy sobie dobre nawyki pisarskie i zawsze będziemy mogli liczyć na fachową pomoc. Jeżeli nie możemy brać lekcji czy uczestniczyć w warsztatach kaligrafii, to dobrą opcją jest też samodzielna nauka z podręczników lub internetowych poradników. W obu przypadkach warunkiem koniecznym jest skompletowanie odpowiednich materiałów i sprzętu. Doradzamy, jak stworzyć własny zestaw do nauki kaligrafii i jak rozpocząć samodzielne ćwiczenia z pisania.
Na wstępie czeka nas dylemat: kaligrafia tradycyjna czy nowoczesna. Jest to o tyle istotne, że do obu typów kaligrafii będziemy potrzebowali nieco innych akcesoriów. Oznacza to też generalną zmianę w podejściu do reguł pisania.
Akcesoria do kaligrafii klasycznej
W największym skrócie można powiedzieć, że kaligrafia klasyczna jest nastawiona na naukę ściśle określonych reguł i mistrzowskie odtwarzanie skodyfikowanych krojów pisma. Prowadzenie kreski, jej grubość, proporcje liter i odstępy między nimi są ściśle określone w ramach poszczególnych krojów pisma. Wybieramy jeden z nich, a następnie doskonalimy się w jego odtwarzaniu. Najpopularniejsze kroje polecane początkującym kaligrafom to m.in. copperplate script (niezwykle ozdobna kursywa angielska z XVIII w.), uncjała (najstarsze znane dokumenty pisane uncjałą pochodzą z IV w. n.e.) czy italika (krój skodyfikowany we Włoszech w XVI w.).
Jeżeli chodzi o przybory pisarskie, to podstawowym i jedynym narzędziem do pisania może być stalówka na obsadce. W praktyce będziemy potrzebowali kilku stalówek o różnych szerokościach. Jeżeli nie jesteśmy pewni, jaki wybrać, najlepszym rozwiązaniem będzie zestaw do kaligrafii, w którym znajdziemy wygodne w stosowaniu pióra. Na początku przygody z kaligrafią docenimy fakt, że pióro nie plami nam palców i nie musimy co chwila uzupełniać atramentu, jak to ma miejsce w pisaniu tradycyjną stalówką na obsadce. Dzięki temu będziemy mogli całkowicie skupić się na precyzyjnym prowadzeniu linii.
Markery do kaligrafii nowoczesnej
Kaligrafia nowoczesna rozluźnia rygory pisarskie. Zamiast szlifowania już istniejących stylów, możemy traktować je jako rodzaj bazy i „partytury” do własnych poszukiwań i swobodnych interpretacji. Wolność pisania jest tak daleko posunięta, że nie musimy pilnować jednakowej wielkości liter i odstępów między nimi, a nawet zrezygnować z korzystania z liniuszka, litery nie muszą trzymać się linii bazowych. Oczywiście skrajne rozluźnienie wszelkich reguł grozi popadnięciem w chaos, a nie o to przecież chodzi. Doskonałym wyjaśnieniem istoty kaligrafii nowoczesnej jest stwierdzenie, że idealny porządek znaków ustępuje w niej miejsca regułom kompozycji malarskiej. Oznacza to, że nie musimy ściśle trzymać się klasycznych reguł pisarskich, ale pismo powinno być piękne.
Większa swoboda panuje też przy doborze narzędzi pisarskich. Oczywiście możemy używać obsadki ze stalówką czy pióra, ale w kaligrafii nowoczesnej równoprawnym narzędziem są markery. Szczególnie cenionym typem pisaków są brush peny – stąd nazwa brush lettering, czyli kaligrafowanie pędzlem. Właściwością tego typu markerów są specyficzne końcówki, które – zgodnie z nazwą – przypominają kształtem i sposobem działania włosie pędzla. Dzięki temu siła nacisku decyduje o szerokości prowadzonej linii. Brush pen można potraktować jako powrót do źródeł kaligrafii, czyli do stawiania znaków specjalnie wyprofilowanym pędzlem, który używany jest na przykład w klasycznej kaligrafii chińskiej.
Jaki papier nadaje się do kaligrafii?
Niezależnie od tego, czy zdecydowaliśmy się próbować sił w kaligrafii klasycznej czy nowoczesnej, będziemy potrzebowali dobrego papieru. Niedoścignionym podłożem pisarskim jest ręcznie czerpany papier ryżowy. Jednak do ćwiczeń warsztatowych zupełnie wystarczający będzie zeszyt z miejscem na ćwiczenia lub blok do kaligrafii. Do pierwszych prób nadaje się też specjalny papier do drukarek atramentowych. Bez trudu możemy na nim wydrukować liniaturę, która przyda się szczególnie do ćwiczeń z kaligrafii klasycznej.
Jak zacząć samodzielne pisanie?
Na samym początku dobre efekty daje fake calligraphy, czyli oszukana kaligrafia. Polega ona na pisaniu liter w taki sposób i takim charakterem, jakiego używamy na co dzień, a następnie pogrubianiu wybranych linii. Pogrubiamy linie, które biegną w dół – te, które biegną w górę, pozostawiamy cienkie. „Oszustwo” polega na tym, że nie decydujemy o grubości linii w trakcie ich prowadzenia, lecz dopiero po napisaniu litery. Ten rodzaj kaligrafii pozwala na oswojenie się z krojami pisma, nauczenie się konstrukcji poszczególnych liter i znaków. Do pisania możemy używać dowolnego narzędzia, jakie mamy akurat pod ręką: długopisu, ołówka, kredki czy mazaka. Fake calligraphy to doskonałe ćwiczenie ręki, miękkie wprowadzenie do brush letteringu lub do kaligrafii klasycznej.
Pierwsze ćwiczenia „prawdziwej” kaligrafii powinny zmierzać do wyrobienia nawyków pisarskich i sprawności w pisaniu pojedynczych linii. Kaligrafowania nie zaczynamy od całych liter, lecz od „laseczek”, „brzuszków” i „ogonków” – podobnie jak naukę pisania w szkole podstawowej. Potem przechodzimy do prostych i bardziej skomplikowanych liter, a na końcu do całych wyrazów.
Jak już napisaliśmy, najlepsze efekty daje praca pod okiem profesjonalnego instruktora. Jednak niezależnie od tego, czy możemy liczyć na wsparcie doświadczonego opiekuna czy kształcimy się sami, warunkiem uzyskania biegłości w pięknym pisaniu są ćwiczenia. Im więcej, tym lepiej. Polecanym rozwiązaniem jest wyznaczenie sobie kwadransa, pół godziny czy godziny każdego dnia z przeznaczeniem na ćwiczenia pisarskie. Tylko systematyczna praca pozwala uzyskać doskonałe efekty i satysfakcję z uprawiania kaligrafii.